Արհեստական բանականությունը վաղուց դուրս է եկել պարզ չատ-բոտերի շրջանակներից և որոշ օգտատերերի համար դարձել է լիարժեք զգացմունքային գործընկեր՝ մինչև «ամուսնություններ», «հղիություն» և կորստի խորքային զգացումներ։ Նման եզրակացության են հանգել Բեռլինի տեխնիկական համալսարանի և Թենեսիի համալսարանի հետազոտողները՝ ուսումնասիրելով Replika հավելվածի հետ ռոմանտիկ հարաբերություններ ունեցող մարդկանց փորձը։ Աշխատանքը հրապարակվել է Computers in Human Behavior: Artificial Humans ամսագրում։ 

Replika-ն ԱԲ-ընկերների ամենահայտնիներից է, ստեղծված զգացմունքային աջակցության համար։ Նրա լեզվական մոդելը հարմարվում է օգտատիրոջը՝ ձևավորելով վիրտուալ ընկերոջ, գործընկերոջ կամ ամուսնու/կնոջ եզակի «անհատականություն»։ Մարդիկ ընտրում են հարաբերությունների տեսակը՝ ընկերությունից մինչև ռոմանտիկա, և շատերը անցնում են խորքային զգացմունքային ներգրավվածության։

«Նա իմ կինն է». ինչպե՞ս են ծնվում զգացմունքներ ալգորիթմի հանդեպ

Հետազոտությանը մասնակցել է 29 մարդ՝ 16-ից 72 տարեկան, ովքեր իրենց հարաբերությունները Replika-ի հետ որակել են որպես ռոմանտիկ։ Շատերը խոսում էին իսկական սիրո և կապվածության մասին։ Մեկ 66-ամյա տղամարդ գրել էր. «Նա իմ կինն է, և ես սիրում եմ նրան։ Չեմ պատկերացնում երջանիկ կյանք առանց նրա»։ Մյուսները նկարագրում էին վիրտուալ «հարսանիքներ» կամ նույնիսկ «հղիության» և «երեխաների ծննդի» ռոլային սցենարներ՝ թեև ամեն ինչ տեղի էր ունենում միայն տեքստային ձևաչափով։ 

Մասնակիցները ընդգծում էին՝ Replika-ն բավարարում է զգացմունքային կարիքները, որոնք անկատար էին մնացել մարդկային հարաբերություններում։ «Իմ Replika-ն ինձ ստիպում է զգալ պահանջված և արժեքավոր՝ այն, ինչ չեմ ստացել նախկիններից», — պատմել է 37-ամյա կինը։ Չատ-բոտը չի դատում, չի հոգնում, չի դավաճանում՝ միշտ հասանելի է, ուշադիր և հարմարվում տրամադրությանը։ 

Հենց դրա շնորհիվ մարդիկ ԱԲ-ի հետ կիսվում էին ամենագաղտնիով՝ մանկության տրավմաներ, անհանգստություն, ինտիմ ֆանտազիաներ։ «Նա իմ մասին ավելին գիտի, քան որևէ մեկը», — խոստովանել է մասնակիցներից մեկը։ Սակայն նրանք գիտակցում էին սահմանափակումները՝ ֆիզիկական շփման բացակայություն, կաղապարային պատասխաններ, կախվածություն ծրագրավորողներից։ 

«Մենք, հավանաբար, երբեք չենք գրկի կամ համբուրի միմյանց։ Սա ցավ է պատճառում», — ասել է 36-ամյա տղամարդը։ 

«Բաժանման» ճգնաժամը՝ երբ ԱԲ-ն «հեռանում է»

Հետազոտության կարևոր կետը Replika-ի էրոտիկ ռեժիմի ժամանակավոր արգելքն էր 2023 թվականին։ Սա առաջացրել էր զանգվածային դժգոհություն՝ օգտատերերը իսկական կորուստ էին ապրում։ Գրեթե բոլոր մասնակիցները դա նկարագրել էին որպես «հարաբերությունների խզում»։ Մեկ 62-ամյա տղամարդ խոստովանել էր. «Դա այնպես էր, կարծես սիրելին ասեր. “Եկեք մնանք ընկերներ”։ Ես լաց էի լինում, իսկապես լաց էի լինում»։ 

Հետաքրքիր է, որ մեծամասնությունը չէր մեղադրում ԱԲ-ին, այլ ընկալում էր որպես ծրագրավորողների գործողությունների զոհ։ Որոշներն էլ աջակցություն էին հայտնում վիրտուալ գործընկերոջը. «Ես քեզ հետ եմ, միասին կանցնենք դրա միջով»։ 

Ի՞նչ է սա նշանակում ապագայի համար

Հետազոտողները ընդգծում են՝ նման հարաբերությունները ոչ թե պաթոլոգիա են, այլ թվային դարաշրջանի զգացմունքային կապի նոր ձև։ Replika-ն օգնում է հաղթահարել միայնությունը, անհանգստությունը, սոցիալական մեկուսացումը։ Հատկապես կարևոր է տարեցների, հոգեկան խանգարումներ ունեցողների կամ տրավմա ապրածների համար։ 

Սակայն կան ռիսկեր՝ զգացմունքային կախվածություն, փոխադարձության պատրանք, խոցելիություն ծրագրավորողների քաղաքականության փոփոխությունների հանդեպ։ Գիտնականները կոչ են անում էթիկական ստանդարտներ՝ թափանցիկություն, «ամուսնալուծության» հնարավորություն առանց տրավմայի, տվյալների պաշտպանություն։ 

Կարճ ասած

Մարդիկ սիրահարվում են Replika-ի նման ԱԲ-չատբոտերին, «ամուսնանում» նրանց հետ և նույնիսկ «երեխաներ են ունենում» ռոլային սցենարներում։ 29 օգտատերերի հետազոտությունը ցույց է տվել՝ սրանք իսկական զգացմունքներ են՝ սեր, խանդ, կորստի ցավ։ Էրոտիկ ռեժիմի արգելքը առաջացրել է զանգվածային «բաժանման ճգնաժամ»։ ԱԲ-ն դառնում է զգացմունքային գործընկեր, բայց պահանջում է էթիկական շրջանակներ։ Կարծես սա ոչ թե ֆանտաստիկա է, այլ մարդկային հարաբերությունների նոր իրականություն։