Աֆրիկայի և Խաղաղ օվկիանոսի տակ, միջուկի սահմանի վրա, տասնամյակներ շարունակ սեյսմոլոգները արձանագրում են մայրցամաքների չափ երկու տարօրինակ օբյեկտ։ Դրանք այսպես կոչված LLSVP (Large Low Shear Velocity Provinces) են՝ տիրույթներ, որտեղ տեղաշարժի ալիքների արագությունը 3–5%–ով ցածր է նորմայից, և դրանց հարակից ուլտրա–ցածր արագությամբ գոտիները (ULVZ)՝ բարակ, հալված «բծեր»։ Այս կառուցվածքները չէին տեղավորվում Երկրի էվոլյուցիայի ոչ մի դասական մոդելի մեջ և համարվում էին XXI դարի գլխավոր երկրաբանական առեղծվածներից մեկը։ 

Նոր վարկած. Դրանք գլոբալ մագմային օվկիանոսի մնացորդներն են

Ռաթգերսի համալսարանի գիտնականների մի խումբ՝ Յոշինորի Միյաձակիի ղեկավարությամբ, Nature Geoscience պարբերականում հրապարակել է մի աշխատություն, որը, թվում է, վերջապես բացատրում է դրանց ծագումը։ Հետազոտողների հաշվարկներով՝ առաջին հարյուր միլիոնավոր տարիների ընթացքում Երկիրն իսկապես ծածկված էր հալված մագմայի անընդմեջ օվկիանոսով։ Սառչելիս այդ օվկիանոսը պետք է շերտավորվեր՝ առաջացնելով հստակ քիմիական շերտեր, սակայն դա տեղի չի ունեցել։ Պատճառը Երկրի միջուկն է։ 

Միջուկը «աղտոտել» է մանթիան

Մոդելավորումը ցույց է տվել. միլիարդավոր տարիների ընթացքում միջուկից դեպի ներքին մանթիա դանդաղորեն թափանցել են սիլիցիում, մագնեզիում և այլ տարրեր։ Այս մշտական «խառնուրդը» խանգարել է մագմային հավասարաչափ բյուրեղանալ և մանթիայի հիմքը վերածել քիմիապես անհամասեռ շիլայի։ Հենց այս անհամասեռություններն էլ սառել են ժամանակակից LLSVP–ների և ULVZ–ների տեսքով՝ որպես միջուկի և մագմային օվկիանոսի փոխազդեցության հնագույն «սպիներ»։ 

Ինչու է սա կարևոր ողջ մոլորակի համար

Միյաձակիի խոսքով՝ հայտնագործությունը դուրս է գալիս ընդերքի երկրաբանության շրջանակներից։ Այն բանից, թե ինչպես է միջուկը նյութ փոխանակել մանթիայի հետ, կախված էր՝ 

• Որքան արագ է սառել Երկիրը
• Ինչպես են աշխատել մանթիայի շիթերը (պլյումներ) և հրաբխային գործունեությունը
• Ինչպես է ձևավորվել մթնոլորտը և պահպանվել ջուրը

Հենց այս գործընթացներն են Երկիրը դարձրել բնակելի և տարբերել այն Վեներայից (դարձել է ջերմոցային վառարան) և Մարսից (սառել և կորցրել է մթնոլորտը)։ 

«Այն, ինչ տեղի է ունենում միջուկի և մանթիայի սահմանին, կարող է բանալին լինել հասկանալու համար, թե ինչու երեք երկվորյակ մոլորակներից միայն մեկը դարձավ կյանքի տուն», — ընդգծել է գիտնականը։ 

Կարճ ասած

Երկրի ընդերքի հսկայական անոմալիաները պատահական կառուցվածքներ չեն, այլ գլոբալ մագմային օվկիանոսի սառած մնացորդներ, որոնք միլիարդավոր տարիների ընթացքում «աղտոտվել» են մոլորակի միջուկից եկող տարրերով։ Նոր հետազոտությունը բացատրում է դրանց ծագումը և միաժամանակ մեզ մոտեցնում այն հարցի պատասխանին, թե ինչու Արեգակնային համակարգի բոլոր մոլորակներից հենց Երկիրը դարձավ կյանքի համար պիտանի։