Տեր -Պետրոսյանի կողմից փորձ՝Նիկոլ Փաշինյանին թաղելու անցյալի մեջ

-Անդրադառնանք առաջին նախագահի հոդվածին,ինչո՞վ էր այն ուշագրավ,ինչո՞ւ որոշեց շեշտել,որ վերջին ամիսներին շատ է խոսվում,որ այսօրվա վարչապետը առաջին նախագահի հոգեզավակն է,իրականությանը չի՞ համապատասխանում:Ի դեպ,մարդիկ կան,որ ասում են ինքն անձամբ է ասել,թե  հոգեզավակն է:Ինչո՞ւ այս պահին առաջ եկավ դրա անհրաժեշտությունը:

–Նախ կուզեի իմ վերաբերմունքն արտահայտել հանրապետության երեք նախագահների մասին ,անկախ այդ վերաբերմունքի տարբեր աստիճաններից,իրենց վաստակը կա և ես երեք նախագահներին էլ դիտարկում եմ իբրև պետության գլուխ՝իրենց որոշակի առաքելությամբ:Սրանք ինստիտուտներ են,որոնք հարգանք են ենթադրում՝անկախ տարբեր աստիճանի վերաբերմունքից:Տեր-Պետրոսյանը, իհարկե բարդ կերպար է, և նաև պարբերական իր ելույթները որոշակի օրակարգ են բերում:Կա մրցակցություն ՝քաղաքական օրակարգ թելադրելու և սա այդ դեպքերից մեկն էր:Հոդվածի առաջին մասը,որտեղ ինքը 6 կետով փորձում  ,անջատվում  կամ սահմանազատվում  է այսօրվա վարչապետից,խնդիր չունեմ այստեղ,նույնիսկ պատճառ չունեմ չհավատալու,որ իրողությունները այդպես էլ կան:Բայց  հոդվածի  այդ հատվածից երեք կետ կուզենայի առանձնացնել՝ ուղղակի հիշելու համար:Տեր-Պետրոսյանը շատ է սիրում ամեն ինչ   գրառել և հիշել,այստեղ էլ նման բան կա:Առաջինը,որ Տեր-Պետրոսյանը հստակ ասում է,այն է, որ ՀԱԿ –ը այսպես կոչված հեղափոխության  մասնակից չէ:Սա պետք է արձանագրել,որովհետև անընդհատ պետք է վերադառնալ այս օրերին և հիշել, մանավանդ,որքան տեղյակ եմ հենց ապրիլի կեսերին հայտնի կազմակերպության ներկայացուցիչը զանգահարել է Տեր-Պետրոսյանին և ասել,որ աջակցի  ,տեր կանգնի   շարժմանը,շարժումը վատ վիճակում է ,  Տեր-Պետրոսյանը միջնորդի միջոցով ասել է՝դուք եք սկսել,ինձնից հեռու խաղացեք:Սա մի արձանագրում:

-Ո՞ւմ ի նկատի ունեք:

-Հայտնի է:Հետաքրքիր է մի բան է ասում :Ասում է ,որ սահմանադրությունը չփոխվեր,2018-ի նախագահական ընտրություններ լինեին,Նիկոլ Փաշինյանը կընտրվեր նախագահ: Ուրիշների խորհուրդ չտալը խելացի մարդու հատկանիշ է,բայց հետին թվով սիրաշահելը,հաճոյանալը, ոչ այդքան:Կարծում եմ, սա զուտ հաշվարկ է :Եվ երրորդը՝Տեր-Պետրոսյանը ասում է,ի տարբերություն երեք նախագահների,վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը Արցախյան խնդրի կարգավորման դիրքորոշում,տեսակետ  առայժմ չունի:Սա էլ պետք է արձանագրեմ,քանի որ այստեղ կարևոր խնդիր կա:Այն ինչ վերաբերվում է բանակցություններին Արցախի մասնակցությանը,սա դեռևս դիրքորոշում չէ,կարծիք չէ,այստեղ մենք պիտի այս փաստը ևս արձանագրենք :Բայց Տեր-Պետոսյանի բուն հոդվածի մեխը վերջին պարբերությունն  էր,որտեղ նա  ամբողջ հասակով է կանգնում :Սա ինչ էր.մեղադրանք  լրատվամիջոցներին,հարձակում  նախորդ 20 տարիների վրա,բոլոր իրողությունների և հարձակում արդեն   տերպետրոսյանական ոճով ,բառապաշարով ավազակապետություն,թալան,պատերազմ սեփական ժողովրդին,Մարտի 1,մինչև հասնում  է ազգային դավաճանաթյուն:Սա է,որ ասելիք թելադրելու բուն օրակարգն է և կարծես թե փորձ է այսօրվա իշխանություններին:Սա ավելի շուտ նմանեցնում եմ Տեր-Պետրոսյանի կողմից փորձ՝ Նիկոլ Փաշինյանին թաղելու անցյալի մեջ,ոչ թե առաջ նայելու,գործ անելու,այլև տերպետրոսյանական բառապաշարով  զբաղվելու անցյալով:Սա,ես վստահ եմ,հեռանկար չունի,լավ տեղ չի տանում:

-Հենց էլ դա է դրված,դա չի նշանակու՞մ,որ այս հոդվածը գալիս և հաստատում է,թե ինչ գծով է գնում  այսօրվա վարչապետը:Այդ տեսանկյունից ,որ ինքն անդրադառնում է,և Նիկոլ Փաշինյանի գործողությունների հիմքում կան:

-Բնականաբար, այս ամեն ինչը ասելով ,Տեր-Պետրոսյանը շրջանցում է իր ժամանակը,96 թվականի նախագահական ընտրությունները,որտեղից սկսվեց մեր ընտրական համակարգի խայտառակ այլասերումը,և այն ինչ այսօր մենք ունենք գոնե երևութական, վկայում է ձեր ասածը,բայց ես զգուշացնում եմ   ծուղակի մասին:Այն ,ինչ այսօր մենք ունենք և  ձեր վկայությանը,կապրենք կտեսնենք ուր կգնա նոր իշխանությունը:

–Կարծում եք,որ եթե այսպիսի պահանջ չլիներ Տեր-Պետրոսյանի առաջ դրված,արդյո՞ք առաջին նախագահը այսպիսի հոդված կգրեր :Պարզ է ,որ նրա վարկանիշը բավականին ցածր է և այդ նմանությունը այնքան  էլ Նիկոլ Փաշինյանի սրտով չէ ,որովհետև ,եթե ասում են Լևոն Տեր-Պետրոսյան, այստեղ Մարտի 1-ին է առաջ գալիս,1995-1996 թվականի ընտրություններն են առաջ գալիս,առաջին տարիների թալանն է…

-Ես արդեն ասացի,որ չակերտավոր  ասված հեղափոխությանը չի մասնակցել,հետո էլ ամեն կերպ փորձել նույնանալ կամ հնարավորինս ամեն ինչով աջակցել և հատկապես այս թվացյալ անցյալը քննության ենթարկելու,անցյալի մեջ թաղելու մտայնությամբ:Այն ,ինչ այսօր կատարվում է շատ բանով ձեռագրերը նման,բայց կրկնում եմ,մեր խնդիրն այն է,որ մենք կարողանանք այս իրավիճակը ներկայացնել և կգիտակցի այս ծուղակի վտանգավորությունն ու անհեռանկար լինելը,իր խնդիրն է :Ցավոք ,դրա նշաննները չկան:

-Եթե անդրադարձ կա 2008 թվականի մարտի,կամ վերջին 10 տարիների թալանի մասին,եթեոչ այսօր ,վաղն արդեն այդ հարցը դրվելու է՝իսկ դրանից առա՞ջ:

-Մենք այստեղ կարող ենք անդրադառնալ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի կուսակցության վերջին հայտարարությանը,որտեղ իրենք նաև այս թեման տանում են 1991 թվական,իհարկե  շատ լավ հասկանալով,որ դա որևէ լավ բանի չի հանգեցնելու:Բայց այդ հայտարարությունը հետաքրքիր էր իր ամբողջ մեսիջներով:Տեսեք ՝հայտարարության մեջ  բավականին  գրագետ ,դրական շեշտադրումներով առաջարկներ կային, տնտեսությանը ,հարկային քաղաքականությանը ,կառավարման արդյունավետությանը նվիրված,հիմնական երեք կետերը դարձյալ օրակարգ թելադրելու և իրենց ցանկացածը հրամցնելու  հիմք ունեին:Որոնք էին դրանք.առաջին՝սահմանադրության փոփոխություններ,վերադարձ կիսանախագահական համակարգի,կարդում եմ,որ բացարձակապես ոչ իրատեսական և ոչ ճիշտ,երկրոդը՝մարտի 1՝  ՀԱԿ-ի պատկերացումներով և հաջորդը՝անցումային արդարադատություն՝դարձյալ իրենց պատկերացումներով:Այսինքն՝մեծ հայտարարություն են անում,բազմաթիվ հարցերի մասին են խոսում,նաև գրագետ, դրական մեկնաբանություններով,բայց հիմնական փորացավը,մեսիջը այս երեք խնդիրներն են,որոնք բնորոշում են այդ քաղաքական ուժին:

– Սահմանադրական փոփոխության հարցը ինչո՞ւ է այսօր բերել օրակարգ:

-Դժվար է   այս պարագայում մեղադրել և Տեր-Պետրոսյանին և ՀԱԿ-ին,որովհետև նրանք այս ամբողջ ընթացքում նախագահական համակարգի կողմնակից են եղել,փորձել են պահպանել,բայց   որ նրանք քննադատում են նախկին 20 տարիները կամ,որ նայում ենք 25 նախկին տարիները ,նույն նախագահական համակարգի արդյունքն էր չէ այս ամեն ինչը:Այնպես,որ իրենց պատկերացումը պարտադրել հանությանը ,ներկա իշխանությունները ,դա միակ բացառիկը,ճշմարիտը լինելու ֆենոմենն է,որը կարծում եմ  կա:

-Այս հոդվածը ,որ կարդացիք,քանի որ շատ ուշադիր եք հետևել առաջին նախագահի քայլերին,մոտեցումների մեջ որևէ փոփոխություն տեսնո՞ւմ եք,այնուամենայնիվ բոլոր հարցերում շարունակում է  մնալ իր գաղափարներին  խիստ հավատարիմ,մանավանդ այն վերջին կետը՝մամուլի հետ կապված,դուք էլ այդ մեքենայի միջով անցել եք:

-Ոչ միայն մամուլի,այլ բոլոր ուղղություններով:Նման մարդիկ ունենում են իրենց հստակ աշխարհահայացքը,դիրքորոշումը,որոնք,սա էլ ապացույցը,տարիների ընթացքում գրեթե  չեն փոխվում:Ակնհայտ է իր մոտեցումները  գրեթե  նույնական են ,ինչը  իր իշխանության տարիներին,այն ինչ ինքը միտինգներում ելույթ էր ունենում,այս հոդվածում առկա էր:Եկեք մի բան արձանագենք,որ ինքը կետ առ կետ գրում,հիշում է ,Փաշինյանը երբ,որ օրն է իրեն քննադատել:

-Դրա մասին Ռոբերտ Քոչարյանն  իր գրքում խոսում է,որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը իր նոթատետրում գրել է՝ Ռոբերտ Քոչարյանը այսինչ օրը, այսինչ ժամին ինձ վիրավորեց,այսպես պատասխանեց :Վստահ եմ,որ եթե գրել է Ռոբերտ Քոչարյանի մասին,Սերժ Սարգսյանինն էլ կա,Նիկոլ Փաշինյանինն էլ…Այդպիսի նոթատետր ունի՞ նաև Նիկոլ Փաշինյանը,որ հիմա  նայում եք իր գործողություններին:

-Հարցրեք պարոն Փաշինյանին:

-Լավ ,այսպես հարցնեմ:Լևոն Տեր-Պետրոսյանի նոթատետրով է առաջնորդվում,թե ունի սեփականը:

-Բնականաբար յուրաքանչուր անհատ ունենում է սեփական մոտեցումները,տեսակի խնդիրը,կապրենք կտեսնենք,ժամանակը ցույց կտա:

-Որոշ անձերի նկատմամբ,որ նույն մոտեցումը նույնն է,դրա համար եմ ասում:

-Ես ասացի,որ հոդված առաջին մասում Լևոն Տեր-Պետրոսյանը փորձում է սահմանազատվել,ես պատճառ չունեմ իրեն չհավատալու,բայց  բուն ասելիքը վերջին պարբերւթյունն է,որն ուղղակի կարող էր և իշխանությանը,պետականությանը ոչ թե առաջ մղել,աշխատանքի մղել,այլ թաղել անցյալի մեջ:

-Անցումային արդարադատության մասին ձեր տեսակետը մի քանի անգամ արտահայտել եք,բայց երկում որոշակի գործընթացներ  են տեղի ունենում,այն է,որ երրորդ նախագահի եղբորից որոշակի գումար վերցրեցին որպես նվիրատվություն:Հստակ է ,հանրությունը կենտրոնացած է այս կամ այն անձի վրա,ինչ –ինչ ձևերով  վերադարձնելու վրա:Ին՞չ վտանգներ եք տեսնում:

-Ես պրոֆեսիոնալ չեմ,իրավաբան չեմ,չեմ կարող անցումային արդարադատության մասին հիմնավոր դատողություններ անել,այն մարդիկ,ովքեր այդ ոլորտում են,փաստում են,որ դա Հայաստանի համար ամենավտանգավոր ուղղությունը կլինի:Մեր պետությունը այն պետությունը չի,որ կարողանան անցումային արդարադատության միջոցով հարցեր լուծել:Սա սխալ ճանապարհ է:Այն ինչ կատարվում է ,շատ հարցեր է առաջացնում՝վերադարձնելու մասով, ինչ ձևով է արվում,որքանով է իրավական :Բոլորովին վերջերս հարց էին դնում ,որ մեղավորության կանխավարկածով առաջնորդվենք,շատ դիպուկ  էր պատասխանել Դավիթ Հարությունյանը,որ  բարեկիրթ բառեր դժվար է  գտնել այս մոտեցումը  գնահատելու համար,այնպես ,որ այս ամենը ես գնահատում եմ իբրև և անփորձության և կտրուկ քայլերի գնալու վճռականության ,բայց որոնք կարող են տասնապատիկ ավելի բարդացնել և մեր պետության և,հասարակության վիճակը ,կարող են մեզ հետ շպրտել:

-Ի՞նչ եք կարծում հանրային պահանջ է ,թե իրենց ցանկությունն է,բայց այնպես է հրամցվում,թե իբրև   հանրային պահանջ է:

-Ցանկացած հարցին ասելով հանրային պահանջ է,որ բացարձակ դրա պահանջը չկա,  պոպուլիզմ է,սա մեթոդ է ,որ կիրառվում է:Հանրային պահանջ կա երկրում իսկապես կատարել բարեփոխումներ,երկրում տնտեսական  վիճակը շտկելու,մարդկանց իրավունքները պաշտպանելու, թշնամության ,ատելության,սևի-սպիտակի բաժանելու ,մթնոլորտը բարելավելու, համախմբելու:Հանրային պահանջ արտահայտողը նաև ես եմ,դուք եք  և հազարավոր մարդի՞կ են չէ:

-70 տոկոսի մասին խոսեց,ցանկացած ունևորի 70 տոկոսը պետք է վարդարձնել:Կարելի է ասե՞լ,որ տնտեսական ճանապարհները դեռևս փակուղի են և ընտրել են այս ճանապարհը,թե սա իրենց նկարագրի,մոտեցման մասին է խոսում:

-Այն պատգամավորի մասին դուք խոսում եք,ես ուրախ եմ,որ նա 90-ականներից պատգամավոր է ,ԱԺ-ում է, բայց խնդրում եմ ինձ պարոն Աղազարյանի ասածները մեկնաբանելու ոչ հաճելի զբաղմունքից ազատեք:

-Պարոն Վարդանյան,ժամանակին,երբ սևի-սպիտակի բաժանման մասին էին խոսում,պարզ էր ,որ դա այդ պահի համար չէ,դա իրենց մտածելակերպն է:

-Իրենցը բոլորինը միասին մի տեսակետ է,թե բոլորի տեսակետը Փաշինյանի տեսակետն է,շատ բարդ է ասել:Մենք այսօր ունենք ԱԺ,որտեղ ես տեսնում եմ 1 տասնյակ գրագետ ,գիտելիքներ,բազա ունեցող պատգամավորներ,որոնք կարող են շատ օգտակար քննարկումներ կազմակերպել,բայց ինձ էլ մի կողմից ասում են,որ 88 պատգամավորները մեկ մանդատ են,այսինքն միաձայն են,կամ երբ այդ խմբակցության պատգամավորներից մեկը իրենց տեսակետներից մի դիսոնանս բան է ասում,իսկ խմբակցության ղեկավարը հայտարարում է ,որ յուրաքանչուր պատգամավաոր իրավունքն  ունի որոշ չափով իր տեսակետները արտահայտել ,որոշ չափով,այսիքն ուր մնաց խղճի ազատությունը պատգամավորի,սա արդեն ենթադրում է ,որ մեկ մանդատ ունեցող 88 պատգամավոր ունենք,և դժվար է ասել,կլինեն մարդիկ անհատներ,որ կարողանանա ինքուրույն խոսք ասել,քննադատել,բանավիճել ,գտնել լավը ,սա ևս այսօր մեզ հույսեր չի տալիս:

-Մեկ-երկու հարցեր Արցախի կամ ՀԱԿ-ի հետ կապված արտահայտեցին,բանավեճ տեղի ունեցավ:Ի՞նչ կարծիք ունեք այս հարցի մասին:

-Դրա մասին եմ ես խոսում:Ասացին որոշ չափով տեսակետ արտահայտենք:ՀԱԿ-ի թեման շատ արագ փակվեց ,և Փաշինյանը շատ արագ հայտարարեց՝չհամարձակվեք ինձ նույն հարթության մեջ դնել երկրորդ ,երրերդ նախագահների հետ,չասաց առաջին նախագահի մասին:Այստեղ ևս որոշակի ձեռագիր տեսանելի է:

– Մի հարցրու, թե ինչ է արել պետությունը քո համար, այլ ասա, թե դու ինչ ես արել պետության համար. պարզվում  է շատ բան է փոխվել:

-Փաշինյանը շատ է կարևրում խոսքը և դա իսկապես կարևոր է,այլ բան է խոսքը,այլ բան է գործը,կոնկերտ  իրողությունները:Ես չէի ուզենա շատ բանի մեջ մտնել,բայց վերջին տվյալը .2018 թվականին Հայաստանից կապիտալի արտահոսքը կազմել է մոտավորապես 1,2 մլրդ դոլոր:Այս ցուցանիշին ամենամոտ ցուցանիշը եղել է 10 տարի առաջ՝2008 –ին:Տեսեք, 2008-ի դեպքերը և 2018-ի դեպքերը ,բայց այն ժամանակ նույնիսկ ամենավատ ցուցանիշը եղել է 1,1 մլրդ,սա նշանակում է ,որ այսօր մենք տնտեսությունում լուրջ խնդիրներ ունենք:Նույնը կառավարության ծրագրի բավական անչափելի,հաշվետվողականության չենթադրող մեթոդներն են :Տեսեք,մի երկու թիվ կար,մի թիվն ինչ էր ասում. 5 տարի հետո՝ 23 թվականին մենք կհաղթահարենք ծայրահեղ աղքատությունը, ծայրահեղ աղքատությունը 2017 թվականի տվյալներով 1,4 տոկոս է,2016-ին եղել է 1,8 տոկոս,այսինքն նախորդ ՝Կարեն Կարապետյանի կառավարությունը, 1 տարում 1,8-ը իջեցրել է 1,4-ի:Եթե այս տրամաբանությամբ հաշվարկ կատարենք,այն դեպքում ,երբ նախորդ կառավարությունը շարունակեր աշխատել,մենք ոչ թե 5 տարում,այլ 3 տարում ծայրահեղ աղքատությունը հաղթահարած կլինեինք:Կամ մյուսը,նույն 2016- ի համամատությամբ 2017-ին բուն աղքատությունը 29,4 տոկոսից իջել հասել է 25,7 տոկոս,մոտ 3,7 տոկոս կրճատվել է աղքատությունը: Սրանք են տնտեսությունում խնդիրները,դրանք  շատ են և կա նաև ,կրկնում եմ,ամենահիմնական խնդիրը՝այսօրվա համակարգը միակուսակցական չասեմ ի վերջո մի մարդու խորհրդարան է ,մի մարդու կառավարություն,բոլորի աչքերը հառված են դեպի մի մարդ,սա ծանր բեռ է ,չգիտեմ պարոն Փաշինյանը որքանով է կարողանալու այս բեռը հաղթահարել:

Շարունակությունն ՝այստեղ

Նյութի աղբյուր՝ hayeli.am