Ռուսներն Արցախում զորք տեղակայելու նպատակով՝ թույլ տվեցին Ադրբեջանին ռազմական հաղթանակ տանել

Պատերազմի ռուսական լինելու պատճառով, Ադրբեջանը կանգ առավ Շուշիի գրավումից հետո, երբ Ստեփանակերտ մտնելն այլեւս խնդիր չէր

LIVE24.AM

Sun, 07/11/2021 - 13:31

Իրադարձային

Ռուսները չեն եկել Արցախ տուրիստական արշավի, որ 5 տարի վայելեն Արցախի բնությունն ու գնան: Պարզ է, որ նրանք մտել են դուրս չգալու կամ ապահովելու համար տեւական եւ կայուն ներկայություն, իսկ ծայրահեղ դեպքում գուցե իրենց գնալը մի լուրջ գնով վաճառելու համար:

Ընդհանրապես պատերազմի գլխավոր քաղաքական նպատակը հենց ռուսական զորքի տեղակայումն էր Արցախում: Դա պարզ էր առնվազն 2016 թվականից: Հենց այս նպատակին հասնելու համար ռուսները թույլ տվեցին Ադրբեջանի ռազմական հաղթանակը, թույլ տվեցին Թուրքիայի ակտիվ միջամտությունն Ադրբեջանի կողմից: Եթե դա այդպես չլիներ, ռուսներն իրենցից կախվածը կանեին հայերին պարտությունից փրկելու համար: Պարզ է, որ դա չի արվել: Հենց այս նույն պատճառով էլ՝ պատերազմի ռուսական լինելու պատճառով, Ադրբեջանը կանգ առավ Շուշիի գրավումից հետո, երբ Ստեփանակերտ մտնելն այլեւս խնդիր չէր իր համար: Բայց դա կլիներ լռելյայն, թե գուցե ոչ լռելյան պայմանի խախտում, եւ այդ դեպքում արդեն Ադրբեջանը գործ կունենար ռուսների հետ:

Իհարկե, այնպես, չէ Ադրբեջանը չէր ձգտում պատերազմի եւ չէր պատրաստվում դրան: Իհարկե, նա ինքնուրույն շահեր ուներ այստեղ, բայց պատերազմի հնարավորությունը բացվեց ռուսական մեծ պլանի կոնտեքստում: Փաստացի հայկական Արցախը բաժանվեց ռուսների եւ Ադրբեջանի միջեւ: Ստրատեգիական մակարդակում սա ռուսական պատերազմ էր, իսկ տակտիկականում՝ հայ-ադրբեջանական: Բնական է՝ նման գնով ձեռք բերվածը ռուսները ձրի չեն զիջելու:

Բայց մի բան են ծրագրերն ու ցանկությունները, այլ բան՝ դրանց իրականանալը: Ռուսներն, իհարկե, ուզում են մնալ Արցախում, բայց կմնան, թե ոչ՝ սա լուրջ խնդիր է: Դա կախված է զարգացոմների հետագա դինամիկայից: Ռուսների բուն խնդիրն է Արցախ մտնելով ծավալել իրենց գերիշխանությունն Ադրբեջանի եւ Հայաստանի վրա: Այս նպատակը դեռ շատ հեռու է վերջնական լուծումից, եւ դրա համար էլ մենք դեռ երկար ենք ապրելու անկայուն փուլում:

Մենք չգիտենք, թե ինչ պլաններ ունի այս հարցում Ալիեւը, եւ չենք հաշվարկել նաեւ նրա կարողությունները: Արդյոք նա պատրաստ է մտնել ռուսական ինտեգրացիոն գոտի՝ ԵԱՏՄ, ՀԱՊԿ, որի դիմաց կարող է ստանալ նորանոր բոնուսներ, թե՞ պատրաստվում է խուսանավել: Եթե խուսանավելու է, ապա ո՞րն է լինելու ռուսական պատասխանը դրան՝ արդյոք հայկական գործոնի նոր շահարկումը: Սրանք հարցեր են, որոնց պատասխանները ես չունեմ: Բայց մեր ամբողջ քաղաքական միքտը հիմա օրնիբուն պետք է փորձեր աշխատել՝ սրանց պատասխաները գտնելու համար եւ ոչ թե հայավարի, ալարկոտ, նախապես պատասխաններն իմանալով, այլ պրպտելով, հետեւելով, ամեն օր վերլուծելով: Որովհետեւ սրանից են կախված մեր ապագան եւ մեր որոշելիքները: Բայց մենք ապրում ենք ֆրագմենտար, երկատված, շիզոֆրենիկ քաղաքական գիտակցությամբ: Մի կողմից՝ ասում ենք, թե ռուսներն այնքան թույլ են, որ Ադրբեջանն առանց իրենց թողտվության մտնում է Սյունիք, Թուրքիան առանց ռուսների իմացության կարողանում է սիրիացի բերել Արցախի ճակատ, մյուս կողմից էլ՝ ոչինչ, բան չկա, ռուսները կմնան Արցախում, Ադրբեջանը բան չի կարող անել:

Բայց կա եւ մյուս խնդիրը: Մեր պատմությունը վկայում է նաեւ այն հնարավորության մասին, որ ռուսները կարող են գնալ նաեւ առանց ճնշման, պարզապես ռուսական ներքին պատճառներով՝ լրիվ անպասելի ու չպլանավորված: Այդպես եղել է ոչ միայն, ասենք, 1917 թվականին, այլ դրանից առաջ էլ մի քանի անգամ՝ 18-19-րդ դարերում, երբ ռուսական զորքը մտել է տարածաշրջան, իսկ հետո դուրս է եկել՝ ամեն անգամ հիասթափեցնելով հատկապես հայերին՝ Պետրոս Մեծի ժամանակ, Եկատերինայի մահից հետո եւ այլն: Նման պատմական փորձ ունենալ ու այսօր հաշվի չառնել նման հնարավորությունը, դրա իրականացման դեպքում նախապես պլաններ չունենալ՝ սա զարհուրելի է:

Սա ցուցիչ է, որ հայկական էլիտան մի գրամ չի փոխվել դարերի ընթացքում: 300 տարի հայկական էլիտան նույն հաշվարկի վրա է կառուցում իր ամբողջ քաղաքականությունը՝ ռուսները չեն գնա: Փույթ չէ, որ սրա արդյունքն են մեր բոլոր ողբերգությունները՝ Մեծ եղեռնը ներառյալ: Սա արդեն քաղաքական գիտակցության շիզոֆրենիա չէ, այլ կա՛մ քաղաքական օլիգոֆրենիա է, կա՛մ վկայություն նրա, որ հայկական էլիտաները ժառանգաբար օտարերկրյա գործակալներ են եւ ոչ մի կապ չունեն հայ ժողովորդի հետ: Մարդիկ ցայսօր քննարկում են ընտրությունների արդյունքները, բայց ցայսօր հարց չեն դրել՝ եթե ռուսական զորքը գնա Արցախից, ի՞նչ ենք անելու: Ու քանի որ անիմաստ է սպասել, որ այդ հարցը կդնեն քաղաքական խոշոր ուժերը, մենք պետք է սովորենք այս բոլոր խնդիրները ինքնուրույն դնել եւ փորձել պատասխաններ գտնել:

Hetq.am
Հարցազրույց պատմաբան, հրապարակախոս Հրանտ Տեր-Աբրահամյանի հետ

Имемниниммммни... Կապ չունի, որ անհասկանալի ինչ֊որ բան է ասում, կարևորը շատ դուխով և վստահ է ասում