Փողերը՝ յուրայիններին. ինչ է կատարվում պետական գնումների համակարգում

Վերջին մեկ տարում Հայաստանի պետական գնումների համակարգում մտահոգիչ միտում է նկատվում: Կտրուկ աճել է մեկ անձից գնումների ծավալը, որը, ըստ փորձագետների, թեպետ օրինական է, սակայն կոռուպցիոն զգալի ռիսկեր է պարունակում․ գրում է civilnet.am-ը։

Ոլորտի պատասխանատուները նշում են, որ մեկ անձից գնումները կատարվում են պետական կարիքների համար գնվող ծառայությունների հրատապությամբ, ապրանքների բացառիկությամբ և ժամանակի սղությամբ պայմանավորված, սակայն քիչ չեն դեպքերը, երբ ամիսներ առաջ նախատեսված միջացոռումների համար գնումները ևս կատարվում են մեկ անձի միջոցով:

«Ֆակտորի Փրոդաքշն». մեկ անձով գնումների առաջատարներից

Անցյալ տարի Երևանի հիմնադրման 2800-ամյակին նվիրված, Ամանորի և Սուրբ Ծննդյան տոների, Երևան քաղաքի գլխավոր տոնածառի լույսերի հանդիսավոր վառման արարողության միջոցառումները կազմակերպել է մեկ ընկերություն: Այս գնումը կատարվել է կառավարության որոշմամբ՝ առանց մրցույթի՝ մեկ անձից գնման միջոցով, որի համար պետությունը «Ֆակտորի Փրոդաքշն» ընկերությանը վճարել է 54 մլն դրամ (30 մլն դրամ Ամանորի և 20 մլն դրամ՝ Երևանի հիմնադրման 2800-ամյակի կապակցությամբ):

Այս ընկերությունը վերջին շրջանում մեկ անձով գնման եղանակով խոշոր գործարքներ է կնքում պետության հետ տարբեր ոլորտներում ծառայությունների մատուցման համար:

2017-ին հիմնադրված «Ֆակտորի Փրոդաքշնը» արտոնություն է ստացել նաև արտաքին գործերի նախարարության հայտարարած մրցույթի կազմակերպման դեպքում. նրանց համար գնումը կազմակերպվել է մեկ անձից այն հիմնավորմամբ, որ գնման ենթակա ապրանքը բացառիկ է եղել: Խոսքը Ֆրանկոֆոնիայի գագաթնաժողովի ու «Ընդդեմ ցեղասպանության հանցագործության» գլոբալ ֆորումի մասին է: Ֆրանկոֆոնիայի գագաթնաժողովին նվիրված Հանրապետության հրապարակի գալա համերգի կազմակերպման համար կազմակերպությունը պետբյուջեից ստացել է ավելի քան 76 մլն դրամ, իսկ 2018-ի դեկտեմբերի 9-12-ը անցկացված «Ընդդեմ ցեղասպանության հանցագործության» գլոբալ ֆորումի շրջանակներում ծառայությունների համար՝ մոտ 55 մլն դրամ:

2019-ի ապրիլի 27-ի՝ Քաղաքացու օրվա միջոցառումների անցկացման համար նախատեսվել է 124 մլն դրամ, որից 25 մլն դրամի գնումը կատարվել է այս ընկերությունից՝ կրկին մեկ անձի մեխանիզմով:

 «Գնումների մասին» ՀՀ օրենքի հոդված 23-ը սահմանում է  մեկ անձից գնումներ կատարելու պայմանները: Երևան քաղաքում ու մարզերում տոնական միջոցառումների համար գնված ծառայությունների դեպքում այդ պայմաններից որևէ մեկը կիրառելի չէ և բացառիկ բնույթ չի կրում:

Թույլ է տրվել օրենքի խախտում

«Գնումների մասին» ՀՀ օրենքի համաձայն՝ գնումների գործընթացը հիմնվում է հետևյալ սկզբունքների վրա. 1) գնման գործընթացի   միասնական կանոններով մրցակցային, թափանցիկ, համաչափ, հրապարակային և ոչ խտրական հիմունքներով կազմակերպում, 2) պայմանագրի կնքման նպատակով մասնակիցների շրջանակի ընդլայնում և նրանց միջև մրցակցության խրախուսում, 3) ցանկացած անձի համար, անկախ նրա օտարերկրյա ֆիզիկական անձ, կազմակերպություն կամ քաղաքացիություն չունեցող անձ լինելու հանգամանքից, գնման գործընթացին մասնակցելու իրավահավասարություն:

«Մի շարք ընկերություններ, որոնք ցանկություն են ունեցել իրենց ծառայությունները ևս առաջարկելու, սակայն պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների կողմից ոչ մրցակցային գնումների նախընտրության հետևանքով զրկվել են այդ հնարավորությունից»,- մատնանշում է ԱԺ Լուսավոր Հայաստան խմբակցության անդամ Անի Սամսոնյանը՝ բարձրաձայնելով մեկ անձից գնումներ կատարելու համակարգի խնդիրները:

Նա ընդգծում է, որ մեկ անձով գնումների կատարման գործընթացում թույլ են տրվել «Գնումների մասին» օրենքի խախտումներ: «Օրինակ՝ «Էրեբունի-Երևան 2800-ամյակի տոնակատարության շրջանակում Երևանի քաղաքապետարանը հոկտեմբերի 10-ին պայմանագրեր է կնքել մի շարք ընկերությունների հետ, և դրանք չեն կնքվել բաց, հրապարակային մրցույթների արդյունքում հաղթող ճանաչված մասնակիցների հետ: Ավելին, այդ պայմանագրերը չեն ուղարկվել armeps համակարգ և չեն հրապարակվել gnumner.am համակարգում: Գնումների նույն պրակտիկան արձանագրվել է նաև ամանորյա տոնակատարությունները նախաձեռնելիս, և պետական բյուջեից 30 մլն դրամ է հատկացվել մեկ անձից գնում կատարելու համար», - ասում է Սամսոնյանը՝ հավելելով, որ մեկ անձից գնումների դեպքում նախապատվությունը հիմնականում տրվում է մեկ ընկերության՝ «Ֆակտորի Փրոդաքշնին»:

Պետական գնումների համակարգում արտոնյալ դիրքեր ունեցող «Ֆակտորի Փրոդաքշն» ըներության հիմնադիրները շոու բիզնեսում հայտնի անձինք են՝ Վազգեն Պողոսյանը և Ռուդիկ Տեր-Գալստյանը, հայտնում է Մեդիալաբը։ Նրանք երկուսն էլ նախկինում աշխատել են «Շարմ հոլդինգ» ՍՊԸ-ում, Հանրային հեռուստաընկերությունում, երբ ղեկավարը Ռուբեն Ջաղինյանն էր։ Այս ընկերությունը թեև շատ երիտասարդ է, սակայն հասցրել է նաև աշխատել նախկին իշխանությունների հետ: Տեր-Գալստյանն ու Պողոսյանը համարվում են Ջաղինյանի մերձավորները։ Ըստ մամուլի հրապարակումների՝ վերջիններս նաև լավ հարաբերություններ ունեն քաղաքային իշխանությունների, մասնավորապես, Երևանի քաղաքապետի հետ։

Մեկ անձով գնումները չեն սահմանափակվում այսքանով: Այլընտրանքի առկայության պարագայում ոչ մրցակցային ձեռքբերումներ (մեկ անձով) են իրականացվում հիմնանորոգման աշխատանքների, ավիավառելիքի, Մաքսային սպասարկման կենտրոնի կառուցման աշխատանքների, խորհրդատվական, գնահատման ծառայությունների, տպագրման աշխատանքների պարագայում: Նույն ընթացակարգով գնումներ են կատարվում նաև միջոցառումների կազմակերպման, տեխնիկական և հեղինակային հսկողության ծառայությունների, սարքավորումների վերանորոգման և պահպանման, ինչպես նաև ներկայացուցչական ծառայությունների ձեռբերման դեպքերում: Խոսքը տասնյակ միլիարդավոր դրամների մասին է:

Արտոնյալներ կան

Այն, որ պետական գնումների համակարգում նկատվում են արտոնյալ պայմաններից օգտվող ընկերություններ, իսկ մեկ անձով գնումների ծավալը կտրուկ աճել է այս տարվա ինը ամիսներին, արձանագրում է նաև գնումների գործընթացի նկատմամբ հսկողություն իրականացնող «Հանրային քաղաքականության հետազոտությունների ազգային կենտրոն» ՀԿ գործադիր տնօրեն Արմենուհի Բուռնազյանը։

«Մեր մշտադիտարկման արդյունքները ցույց են տալիս, որ այս տարվա ինը ամիսներին նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի համեմատությամբ թե՛ քանակապես, թե՛ արժեքով աճել է մեկ անձից գնումների ծավալը, որտեղ սովորաբար մասնագետները տեսնում են կոռուպցիոն ռիսկեր: Եթե 2018-ի 9 ամիսներին ոչ մրցակցային գնումների քանակը կազմել է 4 603, ապա այս տարվա նույն ժամանակահատվածում այն հասել է 4 963-ի: Ըստ արժեքի ևս աճը բավականին մեծ է: 2018-ին ինն ամիսներին ոչ մրցակցային գնումների ընդհանուր արժեքը եղել է 81,5 մլրդ դրամ, իսկ այս տարվա նույն ժամանակահատվածում այն հասել է 108,7 մլրդ դրամի», - մեզ հետ զրույցում նշում է Արմենուհի Բուռնազյանը:

Նյութն ամբողջությամբ կարող եք կարդալ սկզբնաղբյուր կայքում։